Armarium Mortis
Toneelgroep Ceremonia - Eric De Volder
Als ge gedurende jaren alles hebt opgeraapt wat dat er is blijven liggen aan niet gebruikte materialen tijdens theater- en andere werkzaamheden en als ge die allemaal zorgvuldig in een kast hebt gestoken; loslopende gedachten / achterovergevallen beelden / verloren gelopen objecten / afvallige teksten / scheve muzieken / onpasselijke kostuums / verstikkende petit's histoires / ontwortelde personages / onvolledige herinneringen / een paar halve woorden /marginale scènes / versleten poppenkastbeelden / onmogelijke scenario's / doodgelopen acties en nog vanalles wat er dagelijks cour en jardin op en rond een scène rondslingert en der blijft liggen tot als ge 't opraapt. Wat valt er dan het eerst uit die kast als er op nen zekeren dag in ene keer een deurpaneel openzwaait van die kast ? Misschien alles wat ik wist maar waaraan ik op dat moment niet dacht, alles wat me eens bewust was maar wat ik toen vergeten was, alles wat mijn zintuigen hadden waargenomen maar waar mijn bewustzijn geen acht op sloeg, alles wat ik zonder opzet en zonder opmerkzaamheid. Dat wil zeggen; onbewust voelde, dacht mij
herinnerde wilde en deed al het toekomstige dat zich in mij voorbereidde en misschien nu pas tot bewustzijn zou komen. Dat alles viel er misschien uit die kast en als die kast mijn onbewuste zou zijn dan is het dat wat dat er in zat.
Naar C. G. Jung in Von den Wurzeln des Bewußtseins
Het typische De Volder-universum wordt dit keer tevoorschijn getoverd door een groep jonge acteurs waarvan het merendeel nog nooit eerder met hem werkte. Wonderlijk hoe ze tegelijk een verfrissende versie van dit universum weten te creëren en tegelijk bijna meer Devolderiaans zijn dan de meester zelve. Lichtvoetig en toch intreurig zoals alleen hij dat kan.
Stelt u zich voor: een kast vol oude verhalen, met flarden nooit gebruikte teksten en materialen. Stelt u zich voor dat plots een deurtje van die kast openwaait en wat er dan allemaal uittuimelt.
In het geval van Eric De Volders kast van de dood kan dat van alles zijn: ‘loslopende gedachten, achterovergevallen beelden, verloren gelopen objecten, afvallige teksten, scheven muzieken, onpasselijke kostuums, verstikkende petit’s histories, ontwortelde personages, onvolledige herinneringen, een paar halve woorden, marginale scènes, versleten poppenkastbeelden, onmogelijke scenario’s, doodgelopen acties...’
Er valt een parel van een lijk uit de kast
08-04-05, - De Morgen - Wouter Hillaert
Ceremonia verrast met haar keuze voor de mozaïek, met zijn jonge acteerspel, met uitgesproken abstracte bespiegelingen over leven en wereld. Theater Ceremonia vindt zichzelf opnieuw uit.
Armarium mortis, de titel van de nieuwe voorstelling van Toneelgroep Ceremonia, is Latijn voor 'de boekenkast van de dood'. Of creatief vertaald: 'lijken uit de kast'. Eric De Volder, Vlaanderens meest bekroonde theatermaker van 2004, dook voor deze productie in zijn ideeënarchief en vond er een hoop materiaal dat jarenlang ongebruikt was blijven liggen. Ceremonieel erfgoed, zeg maar. Hij voert het alleen niet op met zijn vaste acteurs, maar met vijf spelers die nog zelden of nooit met hem gewerkt hebben: Pascal Buyse, Pedro De Strooper, Tania Poppe, Leen Roels en Ayesha Künzle.
Bij sommige van hen moet je even wennen, omdat de stijl-De Volder toch sterk vergroeid blijkt met wie hem gewoonlijk vertolkt. Maar Armarium mortis is dan ook een heel andere voorstelling dan wat we van Ceremonia kennen. Niet in grime of in licht, dat is even schilderachtig als altijd, maar inhoudelijk.
Het eerste lijk dat uit de kast valt, is meteen een parel. In vaal licht huppelt een frivole vertelster de scène op, als een kind op een speelplaats. Later zal blijken dat ze dood is, uitgeslierd over een banaan, met haar twee poten omhoog. Ze heeft het over 'er was eens'. Want het leven is volgens haar naïeve wereldwijsheid een grimmig sprookje: "'t en is nog maar juist begonnen, en al een accident, een slechte val, een doodslag, moord of peir-total. Dood moet 't al. Dood moe'm'n al." Als er ook nog begrafeniswagens op elkaar botsen op de snelweg is het vanitasmotief totaal: 'Het leven is gans niks'. Leen Roels, laatstejaars aan het conservatorium van Gent, speelt deze meesterlijk proloog zo innemend dat Ceremonia meteen weer goed zit tussen volkse poppenkast en de existentiële Schreeuw van Munch.
Maar waar deze Armarium mortis nog het meest aan doet denken, is een middeleeuws wagenspel, gebracht door een reizend circusgezelschap. Vier kleurige creaturen schuiven aan om elk hun onderhoudende vertelseltje te komen doen. Conferencier Jean houdt het op twee Arabieren die in Rome een vliegtuig kapen om in Jeruzalem in de Klaagmuur te vlammen, maar in de lucht onderschept worden door God. Jeans moeder heeft het over een visser die plots niet meer uit zijn woorden raakt. En kromme François laat twee mannen elkaar voor het laatst een hand geven. Het klinkt én het botst, van politiek-kosmische bespiegeling tot mythische anekdotiek. Maar elke interventie zweert bij dezelfde menselijke onvolmaaktheid. Zoals dat in de Middeleeuwen kon, mag de mens (als Jean) al eens lachen met God, maar het zal hem niet van zijn eigen kleinheid bevrijden.
De voorstelling zelf staat er echter nog niet helemaal. De eigen 'kast van eeuwigdurende memorie' die De Volder opentrekt, twijfelt tussen de groteske anarchie van zijn vroege periode en het familiegegeven van zijn laatste voorstellingen, tussen een volledig losse structuur en een narratief verband tussen de personages. Bovendien zijn niet alle stukjes tekstueel even doorwrocht, als na een woelig repetitieproces. Maar tegelijk maakt net dat de frisheid van Armarium Mortis uit. Ceremonia verrast met haar keuze voor de mozaïek, met zijn jonge acteerspel, met uitgesproken abstracte bespiegelingen over leven en wereld. Gaat deze groep op zoek naar iets nieuws, dan duiken we graag mee de kast in.
WAT Armarium mortis WIE Toneelgroep Ceremonia, in coproductie met KunstenFESTIVALdesArts WAAR EN WANNEER Op het KunstenFESTIVALdesArts op 10, 11, 13 en 14 mei, in Théâtre 140, E. Plaskylaan 140, Brussel (070/222.199).
